Coalitiebouwer Keswin Corporaal vertelt over het belang van coalities om systeemveranderingen voor elkaar te krijgen. Waarom sta je samen sterker? En hoe krijg je zo’n coalitie echt van de grond?  

Systemic change: we kunnen het niet alleen.

 Wanneer je serieus met duurzaamheid aan de slag wilt in jouw organisatie, kom je er al gauw achter dat je het niet alleen kunt. Als energieleverancier, ziekenhuis of supermarktketen kom je maar zover wanneer je duurzame veranderingen binnen je eigen organisatie doorvoert. Voor meer impact zul je moeten gaan kijken naar het systeem waarbinnen je opereert. Want alleen als systeemspelers samenwerken kun je grote stappen maken. Dus meer samenwerken, anders samenwerken, en nauwer dan ooit. Maar hoe?

Niet vanzelfsprekend

Effectief samenwerken tussen systeemspelers is nog niet zo vanzelfsprekend, weten wij uit ervaring. Er zijn dan ook heel wat redenen waarom zulke coalities niet werken: een gebrek aan transparantie of onderling vertrouwen, een onduidelijke ambitie, of een scheve machtsbalans, om er een paar te noemen. Toch heb je effectieve allianties nodig om de energietransitie, de zorgtransitie – noem maar op – echt te versnellen. Gelukkig zien steeds meer partijen dit zelf ook in.

Wij worden steeds vaker gevraagd om coalities te vormen en te begeleiden. Zo begeleiden we een consortium dat 28 Groningse gasvelden ontmantelt en zoekt naar een duurzaam hergebruik van deze velden, samen met overheden, energiebedrijven, burgers en andere belanghebbenden. In een andere regio helpen we regionale netbeheerders en grootverbruikers een coalitie te vormen voor de energietransitie. Of denk aan de Green Deal Duurzame Zorg waarbij 200+ ziekenhuizen, farmaceuten, overheden – en wijzelf – beloven CO2 uitstoot te verminderen en elkaar daarbij helpen. Groot of klein, formeel of informeel, verkennend of uitvoerend. Er zijn veel manieren om samen te werken aan een systeemverandering, maar welke past bij jouw situatie?

Win-win zoeken

Ons advies is: begin bij het begin. Verken eerst welke organisaties in jouw waardeketen opereren. Zijn daar organisaties bij die, net als je eigen organisatie, ook stevige duurzame ambities hebben? Of zijn er partijen die direct geraakt worden door veranderende wet- en regelgeving rondom duurzaamheid, zoals de Non financial Reporting Directive, de Corporate Sustainability Reporting Directive, of de Sustainable Corporate Governance Directive (lees hier meer daarover).  Immers, als je een overlap in uitdagingen of ambities hebt en elkaar kunt helpen deze op te lossen of te realiseren, heb je al gauw een mogelijke win-win situatie te pakken.

In gesprek

Hoe ga je vervolgens het gesprek aan met mogelijke coalitiepartners?  Start het gesprek op het hoogste niveau, het liefst op directieniveau van de potentiële samenwerk-partners. Omdat alles wat daaruit voortkomt dan ook direct mandaat heeft. Een doorbraak in duurzaamheid realiseer je vrijwel altijd bij de top, zien wij in de praktijk. Dit vraagt natuurlijk goede voorbereiding en begeleiding. Als wij deze gesprekken begeleiden, starten we met persoonlijke 1-op-1 interviews met alle deelnemers. Wat zijn hun uitdagingen, belangen en persoonlijke drijfveren? Hoe ziet haar of zijn toekomstdroom eruit? Wat kun en wil je zelf inbrengen?

En dan het eerste coalitiegesprek zelf. Een dergelijke sessie vraagt om een duidelijke en transparante agenda. Neem ook voldoende de tijd voor zo’n coalitiegesprek. Je wilt de diepte in kunnen en om goed begrijpen wat ieders dilemma’s zijn als het gaat om duurzaamheid. Hierbij is het belangrijk om de juiste omstandigheden te creëren waarbij iedereen transparant kan en durft te zijn. Op een formele manier met een Non-Disclosure Agreement, maar ook op een informele manier. Door in het gesprek aandacht te besteden aan ieders persoonlijke interesse en intrinsieke motivatie. Wees in het coalitiegesprek vooral nieuwsgierig naar de ander. Zo bouw je aan de relatie.

Elkaar helpen

Soms leidt zo’n gesprek meteen tot een concrete samenwerking. Dan wordt er een gezamenlijk initiatief gestart waarbij de partners elkaar versterken om een tastbaar resultaat te bereiken. Kennisdelen tussen gelijksoortige afdelingen van organisaties is bijvoorbeeld al een heel makkelijke eerste stap. Zo organiseerden wij laatst voor regionale netbeheerders een serie kennisdeling-sessies over wijzigingen in de operationele aansturing rondom de energietransitie. In zichzelf al heel waardevol en (hopelijk) een opstapje voor meer samenwerking.

Een coalitie vormen

Vaker duurt het even voordat de verschillende partijen echt gaan samenwerken. Het is namelijk verstandig om, zeker bij grote systeemveranderingen, je samenwerking enigszins formaliseren. Soms is het nodig om vooraf een joint venture of strategisch partnership op te richten, maar niet altijd. In elk geval starten we zo’n coalitie met het scherpstellen van een gemeenschappelijke ambitie, zoals een gezamenlijke definitie van succes. Ook stellen we samen enkele spelregels op: een heldere rolverdeling, een gelijk-gewaardeerde bijdrage aan succes, skin in the game en een bewaakte machtsbalans. Zo’n helder en gelijk speelveld is een randvoorwaarde voor succes.

Vertrouwen creëren

Het is misschien een cliché, maar uiteindelijk draait het binnen zo’n coalitie om wederzijds vertrouwen. Daarvoor is meer nodig dan het afdwingen van de spelregels. Elkaar respecteren en naar elkaar luisteren is het belangrijkst. Dat betekent ook dat de relatie niet mag afhangen van een paar individuen, maar breed gedragen wordt door de verschillende organisaties. We zetten met regelmaat verschillende methodieken in om dit vertrouwen te creëren. Inzicht in persoonlijke waarden en drijfveren, het verkennen van sterktes en valkuilen en het opstellen van succesprofielen zijn een paar van onze gereedschappen. Je verkent ermee wat mensen motiveert en drijft, wat energie kost, wat de sterke punten en blinde vlekken binnen een team (van samenwerkingspartners) zijn, maar stelt ook rollen, verantwoordelijkheden en competenties benodigd voor succes duidelijk vast.

Samen werken

Samenwerken aan een systeemverandering is ook samen werk verzetten. Richt het dan ook in als een solide project- of programma en maak een gezamenlijk plan van aanpak. Welke activiteiten vallen binnen de coalitie en welke niet? Welke (sub)doelen stellen we precies? Hoe willen we die bereiken? En op welke termijn? Wat er ook bij hoort: proactief stakeholder management. Hoe ga je om met belanghebbenden van binnen en buiten de coalitie: klanten, overheden, medewerkers, omwonenden, leveranciers? Doordat een coalitie een andere type organisatievorm, is het extra uitdagend om het ‘in leven te houden’. Het is belangrijk problemen en frustraties gestructureerd te adresseren, de machtsbalans te bewaken, nieuwe partijen toe te voegen. Wees ook niet bang afscheid te nemen van bestaande partners als dat beter is. Wij benaderen de coalitie als een high-performing team, wat je actief moet smeden en aan moet werken. In de coalities die wij begeleiden, zit hier veel van onze toegevoegde waarde.

Wil je meer weten over het bouwen van coalities, of het opzetten van samenwerkingen om veranderingen te realiseren? Neem dan contact op met Keswin via keswin.corporaal@beenmc.com.