Labor was the first price, the original purchase – money that was paid for all things. – Adam Smith

In onze eerste column bespraken we de mogelijke invloeden die automatisering en artificial intelligence op de arbeidsmarkt kunnen hebben. Een van de mogelijke conclusies is dat innovatie niet louter positieve effecten heeft. Niet in de laatste plaats omdat er altijd wel iemand is die een goed idee zal gebruiken voor minder goede intenties. Denk aan de uitvinding van atoomsplijting om energie op te wekken, maar waar al snel wapens mee zijn gemaakt.

Gezien de snelheid van de huidige technologische ontwikkelingen is het voorstelbaar dat de arbeidsmarkt sneller verandert dan wij. Het gevolg: mensen die met hun huidige vaardigheden ‘vastzitten’ in hun huidige baan.

Dit levert tal van vragen op, zoals: Wat gaan deze mensen doen als hun banen verdwijnen? Is het hiermee denkbaar dat er een groep mensen gaat ontstaan met arbeidscapaciteit waarvoor wij als maatschappij niet meer willen betalen?

Een logische oplossing is mensen in te zetten voor moeilijk-te-automatiseren en low-skills banen. Bijvoorbeeld voormalige chauffeurs die genoodzaakt zijn om bij de supermarktspullen in te pakken voor een fooi, omdat auto’s autonoom kunnen rijden.

Dit zal echter leiden tot grotere inkomensongelijkheid en verdere ‘downgrading’ van werk en beloning. En behalve dat dit hoogst onwenselijk is voor de individuen die het betreft, is het ook een sociaal en maatschappelijk probleem. Uit eerdere studies is gebleken dat in samenlevingen gelijkheid en vooruitgang hand in hand gaan. Een gelijkwaardige samenleving is dus beter voor iedereen, rijk en arm.

Opleiden of inkorten

Wij kunnen grofweg twee effectieve oplossingen verzinnen om bovenstaande ongelijkheid te voorkomen; het opleiden van mensen of de werkweek inkorten. Beide vergen investeringen.

Lees meer over onze aanpak voor transformaties.

De eerste is in onze opinie een no-brainer en iets wat vandaag de dag al de standaard zou moeten zijn; het proactief investeren in mensen door de overheid, door werkgevers en door individuen zelf. Het is geen geheim dat onderwijs een directe correlatie heeft met de economische groei.

Daarnaast snijdt dit mes voor werkgevers aan twee kanten. Investeren in de werknemers biedt namelijk ook een oplossing voor een al bestaand probleem, namelijk de krapte op de arbeidsmarkt. Uiteraard vraagt dit om een proactieve en strategische langeretermijnvisie van werkgevers én een gedegen strategie executie. Daar weten we bij Been Management Consulting gelukkig alles van 😉

Als we denken aan de huidige automatisering-revolutie, is een link snel te leggen met de industriële revolutie. Miljoenen mensen in Nederland verruilden de huisnijverheid en agrarische sector voor grote fabrieken. De impact was enorm, naar schatting leefde 40 procent van de toenmalige bevolking in krotten en kelders en was het verschil tussen rijk en arm enorm.

Mede door fors te investeren in het onderwijs en de eerste leerplichtwet aan te nemen met een 50-49 meerderheid in de Tweede Kamer (één tegenstander was van zijn paard afgevallen en kon niet stemmen), hebben wij de industriële revolutie overleefd en ons kunnen ontwikkelen naar een kenniseconomie. Moeten we deze ontsnapping nu gaan herhalen?

De tweede oplossingsrichting gaat over het bewust inkorten van de standaard werkweek. Dat klinkt misschien raar, maar bedenk dat wij vroeger zes dagen in de week werkten en mede dankzij George Westinghouse (uitvinder van de moderne wereld) het tweedaagse-weekend kennen. Dus waarom is een vierdaagse werkweek of, zoals vakbond CNV onlangs pleitte, een 30-urige werkweek geen optie?

In de hypothetische situatie dat iedereen nu 40 uur per week werkt en de arbeidsproductiviteit hetzelfde blijft, zullen er 33% meer arbeidsplaatsen zijn in het scenario van de CNV. Dat betekent meer ruimte op de arbeidsmarkt en dus meer werk voor meer mensen.

Het basisinkomen en de arbeidsmarkt

Zowel het investeren in jezelf als het verkorten van de werkweek vergt een forse (individuele) investering. Een mogelijke oplossing die steeds meer in het nieuws is (hier, hier, en hier, of hier), is het zogenoemde basisinkomen.

Hier zijn verschillende vormen van te bedenken, maar de strekking is dat (alle) mensen zonder voorwaarden maandelijks een geldbedrag krijgen (zie ook de uitleg op Wikipedia). Laat dit nou net weer een van die thema’s zijn waar de voor- en tegenstanders beiden goed zijn vertegenwoordigd. Dus scherpe discussies gegarandeerd.

Of een universeel basisinkomen een succes is, is nog onbekend en zal ook afhangen van door welke bril je naar de wereld kijkt. Als we de resultaten van verschillende onderzoeken (Finland, NIBUD, CPB) bekijken, zien wij dat een basisinkomen een positief effect heeft op koopkracht en geluk.

Aan de andere kant verwachten de onderzoekers dat minder mensen (fulltime) gaan werken. Iets wat positief is met de verwachting dat het aantal arbeidsplaatsen door automatisering zal dalen. Daarnaast biedt een basisinkomen de financiële ruimte om in jezelf te gaan investeren.

Wat denk jij?

Voorlopig komt een universeel basisinkomen waarschijnlijk niet van de grond. De impact op zowel werkloosheid als inkomensongelijkheid is moeilijk te kwantificeren. En laten we eerlijk zijn, politiek gezien is het een lastige.

Mocht het geschetste scenario van verregaande banenverlies door automatisering echter werkelijkheid worden, dan vragen wij ons af; gaan we onszelf opleiden of gaan we minder werken? En is dan (een vorm van) het basisinkomen een vereiste om met de daarbij behorende kosten om te gaan?

We horen graag wat je denkt! Reageer hieronder via het contactformulier of via deze post op LinkedIn.

Keswin & Tijmen

Lees ook onze vorige column over automatisering.